Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 2009

Ας προστατεύσουµε τα φύκη, για να µας προστατεύσουν.

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες και σημαντικές συναντήσεις που είχαμε κατά τη διάρκεια της έκθεσης υποβρύχιας φωτογραφίας με θέμα "Κορινθιακός : η ομορφιά που χάνεται" η οποία φιλοξενήθηκε απο το Σύλλογο Ευ ζην, στα Ροζενά Κορινθίας 19-26/9, ήταν αυτή με τον πρόεδρο της Ελληνικής Φυκολογικής Εταιρείας κ. Κατσαρό ο οποίος μας μίλησε για το ενδιαφέρον που παρουσιάζει ο Κορινθιακός από "φυκολογικής" πλευράς, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει κι όχι μόνο. Αποτέλεσμα του χρόνου που μας αφιέρωσε απλόχερα ήταν η γνωριμία με έναν ολόκληρο κόσμο που μιά υποψία του μόνο ήταν αποτυπωμένη στις φωτογραφίες μας. Στη συνέχεια παραθέτουμε μέρους άρθρου που μας έστειλε ο κ. Κατσαρός το οποίο έχει δημοσιευθεί στα "ΕΥΡΩΣΤΙΝΙΑΚΑ" το περιοδικό του Συλλόγου των εν Αττική Ευρωστινίων.

Επίδραση της ρύπανσης στη φυκοχλωρίδα του Κορινθιακού

Χρήστου Ι. Κατσαρού Βιολόγου

Ο Κορινθιακός κόλπος, παρά το ότι είναι αρκετά ευρύς και ιδιαίτερα βαθύς, ως κλειστό σύστηµα επηρεάζεται από τις εκροές από τη χέρσο. Ιδιαίτερη επιβάρυνση αποτελεί η αποβολή των στερεών αποβλήτων του εργοστασίου αλουµινίου που λειτουργεί στον Κόλπο των Αντικύρων. Αυτό επεξεργάζεται τους βωξίτες της περιοχής Παρνασσού και Γκιώνας και απορρίπτει στον Κορινθιακό την γνωστή «ερυθρά ιλύ» ή απλούστερα «κόκκινη λάσπη», η οποία είναι το στερεό απόβλητο της επεξεργασίας του βωξίτη. Αρκετές χιλιάδες τόνοι κόκκινης λάσπης ελευθερώνονται κάθε χρόνο στον Κορινθιακό, µε αποτέλεσµα ο κόλπος Αντικύρων να αποτελεί ένα αρκετά βεβαρηµένο θαλάσσιο περιβάλλον.
Η πλούσια θαλάσσια χλωρίδα του Κορινθιακού και οι ιδιαιτερότητές του οδήγησαν στην εκπόνηση λεπτοµερών µελετών της επίδρασης των βαρέων µετάλλων στην δοµή και την ανάπτυξη των µακροφυκών και των θαλάσσιων φανερογάµων (Π. Μαλέα, 1992). Στις µελέτες αυτές εντοπίστηκαν πολύ υψηλές τιµές Fe, Cu, Ca σε σχέση µε άλλες περιοχές. Τα µέταλλα αυτά αποτελούν συστατικά των βωξιτών και των αποβλήτων του εργοστασίου. Οι συγκεντρώσεις Zn βρέθηκαν σε φυσιολογικά επίπεδα καθώς δεν αποτελούν παραπροϊόν των εργασιών του εργοστασίου. Οι συγκεντρώσεις Pb και Cd µετρήθηκαν υψηλές σε σχέση µε γειτονικές περιοχές.
Ατυχώς, δεν υπάρχουν νεώτερα στοιχεία για την κατάσταση που επικρατεί τώρα στη χλωρίδα του Κορινθιακού. Οι κατά καιρούς παρατηρήσεις µας κατά τις δειγµατοληψίες δείχνουν ότι δεν έχει αλλοιωθεί ή τουλάχιστον δεν υπάρχει εκτεταµένη αλλοίωση της χλωρίδας στις βόρειες ακτές της Πελοποννήσου. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο µεγάλο βάθος και τα ισχυρά ρεύµατα που επικρατούν στον Κορινθιακό. Οπωσδήποτε όµως, η συνεχής επιβάρυνση του κόλπου επηρεάζει την ισορροπία του οικοσυστήµατος και µακροπρόθεσµα τη χλωρίδα, ιδιαίτερα των περιοχών που βρίσκονται κοντά στις εκροές της κόκκινης λάσπης. Αυτό που χρειάζεται είναι συνεχής και λεπτοµερής παρακολούθηση. Φυσικά, η λύση είναι να πάψει η ελευθέρωση της ερυθράς ιλύος στον Κορινθιακό. Η συνεχώς εξελισσόµενη τεχνολογία µπορεί να προσφέρει τη λύση. Υπάρχει τρόπος επεξεργασίας της ερυθράς ιλύος που την µετατρέπει σε στερεά µορφή, η οποία µπορεί να είναι και εκµεταλλεύσιµη.

Δεν είναι όµως µόνο τα βαρέα µέταλλα
Μεγάλες ποσότητες ανόργανων θρεπτικών (κυρίως νιτρικών, αµµωνιακών και φωσφορικών αλάτων) εισέρχονται στον Κορινθιακό και γενικότερα στη θάλασσα από ανθρωπογενείς επιδράσεις. Βιοµηχανικά, αγροτικά και αστικά λύµατα, καθώς και απόβλητα βιολογικών καθαρισµών, ελευθερώνονται στη θάλασσα, µε εµφανή τα αποτελέσµατά τους στα υδάτινα οικοσυστήµατα. Όλοι γνωρίζουµε πολύ καλά ότι τουλάχιστον στην περιοχή µας, αλλά και στις περισσότερες περιοχές της βόρειας Πελοποννήσου υπάρχουν βόθροι, οι οποίοι ιδιαίτερα στα παλιά σπίτια δεν είναι στεγανοί. Επιπλέον, τα σκουπίδια απορρίπτονται σε χωµατερές, χωρίς καµία ειδική διαχείριση – ανακύκλωση. Το νερό της βροχής ξεπλένει τις χωµατερές και µεταφέρει στη θάλασσα ρυπογόνες ουσίες. Με τον ίδιο τρόπο µεταφέρονται και υπολείµµατα λιπασµάτων και γεωργικών φαρµάκων, που στις συµβατικές καλλιέργειες ρίπτονται χωρίς ιδιαίτερη φειδώ στη γη. Όπως φαίνεται στον πίνακα της εικ. 5, η πλειονότητα των αποβλήτων που επιβαρύνουν τα θαλάσσια περιβάλλοντα είναι αγροτικά, δηλαδή ουσίες πλούσιες σε ανόργανα στοιχεία όπως άζωτο, φωσφόρος κλπ., τα οποία αποτελούν παράγοντες µόλυνσης. Ο εµπλουτισµός ενός κλειστού υδάτινου οικοσυστήµατος (όπως ένας κόλπος) µε τέτοια θρεπτικά στοιχεία προκαλεί το φαινόµενο του ευτροφισµού, το οποίο µε τη σειρά του έχει ως αποτέλεσµα την υπερβολική ανάπτυξη κάποιων οργανισµών (που ευνοούνται από αυτές τις συνθήκες) εις βάρος άλλων οργανισµών. Αν η παροχή θρεπτικών από τη χέρσο συνεχισθεί για πολύ, το υδάτινο οικοσύστηµα υποβαθµίζεται συνεχώς και το τελικό αποτέλεσµα είναι οι νεκρές ζώνες (Εικ. 5). Ακόµη όµως και αν δεν γίνει κάτι τέτοιο, οποιαδήποτε διατάραξη έχει αρνητικά αποτελέσµατα στην «υγεία» του οικοσυστήµατος. Οι πολυάριθµες «τσούχτρες» που ορισµένες φορές εµφανίζονται στον Κορινθιακό (φέτος ιδιαίτερα όλοι τις δοκιµάσαµε!) είναι αποτέλεσµα µιας τέτοιας διατάραξης της ισορροπίας.

Προτάσεις ­λύσεις
Δύο είναι οι άξονες πέριξ των οποίων πρέπει να συγκεντρωθούν οι προσπάθειες προστασίας του Κορινθιακού και γενικότερα των υδάτινων οικοσυστηµάτων. Ο πρώτος φυσικά είναι η µείωση των εκροών, ιδιαίτερα των αγροτικών αποβλήτων (λιπασµάτων και γεωργικών φαρµάκων), τα οποία µε την βοήθεια της άρδευσης και των βροχών καταλήγουν στον Κορινθιακό. Φυσικά, µία ιδανική κατάσταση θα περιλάµβανε βιολογικές καλλιέργειες, οι οποίες δεν χρησιµοποιούν χηµικά λιπάσµατα και επικίνδυνα γεωργικά φάρµακα. Ευτυχώς, η εφαρµογή των βιολογικών καλλιεργειών συνεχώς επεκτείνεται και θα επεκταθεί ακόµη περισσότερο µε τη στήριξη από την Πολιτεία, αλλά και από εµάς τους καταναλωτές, µε την προτίµηση στην κατανάλωση βιολογικών προϊόντων.
Η διαχείριση των απορριµµάτων µε σωστή ανακύκλωση σε συνδυασµό µε δηµιουργία χώρων υγειονοµικής ταφής απορριµµάτων (των γνωστών ΧΥΤΑ) θα περιορίσει ακόµη περισσότερο τις εκροές επικίνδυνων ουσιών προς τη θάλασσα, αλλά και την καταστροφή του υδροφόρου ορίζοντα που σε πολλές περιοχές έχει υποστεί σοβαρές βλάβες.
Ο δεύτερος άξονας είναι η επεξεργασία των στερεών και υγρών αποβλήτων (λυµάτων), ώστε να µειωθούν τα φορτία θρεπτικών που καταλήγουν στη θάλασσα. Η συνεχώς αυξανόµενη εφαρµογή των εγκαταστάσεων βιολογικής επεξεργασίας λυµάτων αποτελεί ελπίδα προς αυτήν την κατεύθυνση. Και πάλι όµως, το νερό που µετά την δευτερογενή επεξεργασία ελευθερώνεται στη θάλασσα, είναι αρκετά επιβαρηµένο µε θρεπτικά, τα οποία προκαλούν διατάραξη της ισορροπίας του υδάτινου οικοσυστήµατος. Χρειάζεται και τριτογενής επεξεργασία, γα τον πλήρη καθαρισµό του νερού που αποβάλλεται στη θάλασσα. Αυτό το στάδιο όµως είναι αρκετά δαπανηρό και πολλές φορές δεν εφαρµόζεται.

Η λύση θα έρθει και πάλι από τη φύση. Πρόσφατα έχουν αρχίσει να εκπονούνται µελέτες στις οποίες εξετάζεται η δυνατότητα χρησιµοποίησης φυκών ως βιοφίλτρων για τον καθαρισµό των υγρών αποβλήτων δευτερογενούς επεξεργασίας, ώστε να µειωθούν στο ελάχιστο τα θρεπτικά στοιχεία που περιέχουν. Τα µέχρι τώρα αποτελέσµατα είναι αρκετά ενθαρρυντικά. Τα φύκη που καλλιεργούνται απορροφούν τα θρεπτικά και µε αυτό τον τρόπο αναπτύσσονται. Το κέρδος µιας τέτοιας εφαρµογής θα είναι διπλό: καθαρισµός του νερού και παράλληλα παραγωγή βιοµάζας, η οποία µπορεί να χρησιµοποιηθεί περαιτέρω, π.χ. ως λίπασµα, για την παραγωγή χαρτοµάζας κλπ.. Το καθαρό νερό µπορεί να ελευθερωθεί στη θάλασσα χωρίς να προκαλεί προβλήµατα ρύπανσης, αλλά µπορεί να χρησιµοποιηθεί και για άρδευση σε περιπτώσεις που αυτό ενδείκνυται.

Έτσι σαν τελικό συµπέρασµα προκύπτει ότι είναι καιρός να αντιληφθούµε την αξία αυτού του αγαθού που οι ίδιοι καταστρέφουµε, του περιβάλλοντος και να συµβάλλουµε όλοι (και ο καθένας χωριστά!!) στην προστασία του. Δεν αρνούµαστε την τεχνολογία, αλλά µε πρωταρχικό γνώµονα τη σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα όσον αφορά τον Κορινθιακό, το µήνυµα είναι: Ας προστατεύσουµε τα φύκη, για να µας προστατεύσουν.

Δεν υπάρχουν σχόλια: