Είναι το παιδί σας στο Διαδίκτυο;

από την Ειρήνη - Αγάπη Κορφιά,

Εκπαιδευτικό Πληροφορικής της Σχολής Πληροφορικής Expertin Ερατεινής

Είναι το Παιδί σας στο Διαδίκτυο;

ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ δεδομένη στιγμή, εκατομμύρια νεαρά άτομα είναι συνδεδεμένα στο διαδίκτυο στο σπίτι, στο σχολείο, στο σπίτι κάποιου φίλου ή—αν έχουν φορητή συσκευή ή κινητό τηλέφωνο με πρόσβαση στο Ιντερνέτ—σχεδόν οπουδήποτε.

Αν είστε γονέας, αντιμετωπίζετε μια σκληρή πραγματικότητα: Τα παιδιά σας πιθανότατα νιώθουν πιο άνετα από εσάς σε αυτόν τον καινούριο κυβερνοκόσμο, και μπορεί μάλιστα να ξέρουν πώς να σας κρατήσουν στο σκοτάδι όσον αφορά τις δραστηριότητές τους στο διαδίκτυο.

Πρέπει να σας ανησυχεί αυτό; Ασφαλώς. Είναι η κατάσταση απελπιστική; Και βέβαια όχι. Πράγματι, σε σχέση με τον κόσμο του Ιντερνέτ, μπορεί να φαίνεται πως το παιδί σας είναι ο ντόπιος και εσείς ο τουρίστας. Ωστόσο, μπορείτε να μάθετε τα κατατόπια. Και δεν χρειάζεται να γίνετε ειδήμων στα ηλεκτρονικά προκειμένου να κρατήσετε το παιδί σας ασφαλές.

Πρώτα, όμως, ας ρίξουμε μια ματιά σε ορισμένους από τους κινδύνους τους οποίους μπορεί να αντιμετωπίσει το παιδί σας στο διαδίκτυο.

Παιδιά στο Διαδίκτυο—Τι Πρέπει να Γνωρίζουν οι Γονείς ***

ΓΙΑ κάποιο διάστημα, η ασφάλεια στο Ιντερνέτ συνδεόταν απλώς με τη θέση του κομπιούτερ μέσα στο σπίτι. Η σκέψη ήταν: Βάλτε το κομπιούτερ σε κοινή θέα, και οι πιθανότητες να στραφούν τα παιδιά σας στη σκοτεινή πλευρά του κυβερνοχώρου θα είναι μικρότερες. Μολονότι αυτή η άποψη εξακολουθεί να έχει βάση—η κοινή λογική υπαγορεύει να μην έχουν τα παιδιά πρόσβαση στο Ιντερνέτ ενώ είναι απομονωμένα στο δωμάτιό τους—δεν είναι η οριστική λύση στο θέμα της ασφάλειας. Στις μέρες μας, οι ασύρματες συνδέσεις επιτρέπουν στους νεαρούς να παίρνουν το Ιντερνέτ μαζί τους όπου πηγαίνουν. Ακόμη και πολλά κινητά τηλέφωνα έχουν δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο. Έπειτα υπάρχουν τα Ιντερνέτ καφέ, τα περίπτερα πρόσβασης στο Ιντερνέτ, οι βιβλιοθήκες και—η παλιά συνταγή—το σπίτι ενός φίλου. Με τόσο πολλές επιλογές, είναι εύκολο να καταλάβουμε πώς μπορούν οι «ατασθαλίες» κάποιου νεαρού στο διαδίκτυο να διαφύγουν την προσοχή του γονέα.

Εξετάστε μερικές από τις δραστηριότητες στις οποίες ελκύονται πολλοί νεαροί στο διαδίκτυο, καθώς και τους πιθανούς κινδύνους που περιλαμβάνονται.

Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (E-MAIL)

Τι είναι; Γραπτά μηνύματα που στέλνονται σε ηλεκτρονική μορφή.

Γιατί έχει απήχηση; Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι ένας γρήγορος και ανέξοδος τρόπος επικοινωνίας με φίλους και συγγενείς.

Τι πρέπει να γνωρίζετε. Τα αυτόκλητα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, που αποκαλούνται συνήθως «σπαμ», μπορεί να μην είναι απλώς ενοχλητικά. Συχνά έχουν υπονοούμενα ή απροκάλυπτα χυδαίο περιεχόμενο. Αυτά τα μηνύματα πιθανόν να περιέχουν συνδέσεις οι οποίες παροτρύνουν το χρήστη—που ίσως είναι κάποιο ανυποψίαστο παιδί—να δώσει προσωπικές πληροφορίες, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε κλοπή ταυτότητας. Η απάντηση σε τέτοια μηνύματα—έστω και αν με αυτήν ζητείται ξεκάθαρα από τον αποστολέα να πάψει να στέλνει μηνύματα — θα επιβεβαιώσει ότι η ηλεκτρονική διεύθυνση του χρήστη είναι ενεργή, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει στην αποστολή και άλλων αυτόκλητων μηνυμάτων.

Διαδικτυακοί Τόποι (WEB SITES)

Τι είναι; Σύνολα από ηλεκτρονικές σελίδες που δημιουργούνται και συντηρούνται από οργανισμούς, εκπαιδευτικά ιδρύματα, επιχειρήσεις και μεμονωμένα άτομα.

Γιατί έχουν απήχηση; Υπάρχουν εκατομμύρια τέτοιοι τόποι οι οποίοι παρέχουν στα νεαρά άτομα απεριόριστες ευκαιρίες για να κάνουν αγορές, να ψάχνουν διάφορα πράγματα, να επικοινωνούν με φίλους και να παίζουν ή να κατεβάζουν στο κομπιούτερ τους παιχνίδια και μουσική.

Τι πρέπει να γνωρίζετε. Το διαδίκτυο γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κάθε είδους αδίστακτα άτομα. Πολλοί διαδικτυακοί τόποι προβάλλουν απροκάλυπτο σεξ, και είναι εύκολο να βρεθεί κάποιο ανυποψίαστο άτομο τυχαία σε αυτούς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, το 90 τοις εκατό των ερωτηθέντων νεαρών ηλικίας 8 έως 16 χρονών είπαν ότι είχαν έρθει άθελά τους σε επαφή με πορνογραφική ύλη στο διαδίκτυο — στις περισσότερες περιπτώσεις ενώ έκαναν σχολικές εργασίες στο σπίτι!

Το διαδίκτυο παρέχει επίσης εύκολη πρόσβαση σε τόπους οι οποίοι προάγουν τυχερά παιχνίδια για εφήβους. Στον Καναδά, σχεδόν 1 στα 4 ερωτηθέντα αγόρια που πήγαιναν στο λύκειο παραδέχτηκαν ότι είχαν επισκεφτεί τέτοιους τόπους, και οι ειδικοί έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν επειδή τα διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια είναι πολύ εθιστικά. Επίσης, υπάρχουν διαδικτυακοί τόποι οι οποίοι εκθειάζουν «τον ανορεκτικό τρόπο ζωής». Ταυτόχρονα, τόποι που υποθάλπουν το μίσος έχουν στο στόχαστρό τους θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες. Μερικοί διαδικτυακοί τόποι δίνουν οδηγίες για κατασκευή βομβών, παρασκευή δηλητηρίων και εκτέλεση τρομοκρατικών ενεργειών. Τα διαδικτυακά παιχνίδια που περιέχουν ωμή βία και φρικιαστικά αιματοκυλίσματα είναι πολύ διαδεδομένα.

Χώροι Συνομιλίας (CHAT ROOMS)

Τι είναι; Ηλεκτρονικοί χώροι για απευθείας γραπτή συνομιλία, η οποία συνήθως περιστρέφεται γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα ή αντικείμενο ενδιαφέροντος.

Γιατί έχουν απήχηση; Το παιδί σας μπορεί να επικοινωνήσει με αρκετά άτομα τα οποία ίσως να μην έχει συναντήσει ποτέ αλλά έχει κοινά ενδιαφέροντα με αυτά.

Τι πρέπει να γνωρίζετε. Διαφθορείς συχνάζουν συνήθως σε χώρους συνομιλίας επιδιώκοντας να παρασύρουν κάποιο παιδί σε διαδικτυακή ή ακόμη και πραγματική σεξουαλική επαφή. Προσέξτε τι συνέβη όταν μία εκ των συγγραφέων του βιβλίου Μα Τι Κάνουν Τέλος Πάντων τα Παιδιά σας στο Διαδίκτυο; (What in the World Are Your Kids Doing Online?) έκανε έρευνα σχετικά με την ασφάλεια στο Ιντερνέτ. Στα πλαίσια της έρευνάς της, υποδύθηκε ένα 12χρονο παιδί στο διαδίκτυο. «Σχεδόν αμέσως», αναφέρει το βιβλίο, «κάποιος την κάλεσε σε έναν ιδιωτικό χώρο συνομιλίας. Εκείνη ισχυρίστηκε ότι δεν ήξερε πώς να μπει, και ο εξυπηρετικός καινούριος της φίλος τής εξήγησε τη διαδικασία. Έπειτα, τη ρώτησε αν ήθελε να συμμετάσχει σε [διαδικτυακό] σεξ».

Άμεσα Μηνύματα (INSTANT MESSAGES)

Τι είναι; Απευθείας γραπτές συνομιλίες ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα.

Γιατί έχουν απήχηση; Με τα άμεσα μηνύματα, ο χρήστης μπορεί να διαλέξει με ποιον από τους φίλους του θα συνομιλήσει από έναν κατάλογο επαφών τον οποίο έχει δημιουργήσει. Δεν προξενεί έκπληξη το ότι μια μελέτη στον Καναδά αναφέρει πως το 84 τοις εκατό των 16χρονων και των 17χρονων ανταλλάσσουν άμεσα μηνύματα με φίλους τους και πως ασχολούνται με αυτό πάνω από μία ώρα κάθε μέρα.

Τι πρέπει να γνωρίζετε. Οι συνομιλίες με άμεσα μηνύματα μπορεί να αποσπούν την προσοχή του παιδιού σας αν αυτό πρέπει να μελετήσει ή να ασχοληθεί με κάποια άλλη δραστηριότητα η οποία απαιτεί συγκέντρωση. Εξάλλου, πώς μπορείτε να είστε βέβαιοι με ποιον επικοινωνεί ο γιος ή η κόρη σας; Στο κάτω κάτω, δεν μπορείτε να ακούσετε τη συνομιλία.

Ιστολόγια (BLOGS)

Τι είναι; Διαδικτυακά ημερολόγια.

Γιατί έχουν απήχηση; Τα ιστολόγια δίνουν στα νεαρά άτομα τη δυνατότητα να γράφουν για τις σκέψεις, τους πόθους και τις δραστηριότητές τους. Τα περισσότερα ιστολόγια διαθέτουν χώρο για σχόλια από εκείνους που τα διαβάζουν, και πολλά παιδιά ενθουσιάζονται με τη σκέψη ότι κάποιος ανταποκρίνεται σε αυτά που γράφουν.

Τι πρέπει να γνωρίζετε. Ένα ιστολόγιο μπορεί να το επισκεφτεί οποιοσδήποτε. Μερικοί νεαροί αποκαλύπτουν απρόσεκτα πληροφορίες οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εντοπιστεί η οικογένεια, το σχολείο ή η διεύθυνση του σπιτιού τους. Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να λάβετε υπόψη είναι ότι τα ιστολόγια μπορούν να βλάψουν την υπόληψη κάποιου, περιλαμβανομένου και του ίδιου του δημιουργού τους. Για παράδειγμα, μερικοί εργοδότες συμβουλεύονται το ιστολόγιο κάποιου υποψηφίου για εργασία προκειμένου να αποφασίσουν αν θα τον προσλάβουν.

Κοινωνικά Δίκτυα στο Ίντερνετ (ONLINE SOCIAL NETWORKS)

Τι είναι; Διαδικτυακοί τόποι οι οποίοι επιτρέπουν στους νεαρούς να δημιουργήσουν μια ιστοσελίδα και να την εμπλουτίσουν με εικόνες, βίντεο και ιστολόγια.

Γιατί έχουν απήχηση; Η δημιουργία και ο εμπλουτισμός μιας ιστοσελίδας δίνουν στο νεαρό άτομο τη δυνατότητα να εκφράσει την ταυτότητά του. Τα κοινωνικά δίκτυα στο Ιντερνέτ επιτρέπουν στους νεαρούς να γνωρίσουν πολλούς καινούριους «φίλους».

Τι πρέπει να γνωρίζετε. «Ένα κοινωνικό δίκτυο μοιάζει με διαδικτυακό πάρτι», λέει ένα κορίτσι ονόματι Τζοάνα. «Μπορεί να εμφανιστούν μερικοί πολύ τρομακτικοί άνθρωποι». Οι προσωπικές πληροφορίες που καταχωρίζονται στα κοινωνικά δίκτυα είναι δυνατόν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από αδίστακτους νεαρούς και ενηλίκους. Γι’ αυτό, η ειδικός για την ασφάλεια στο Ιντερνέτ Πάρι Άφταμπ αποκαλεί αυτούς τους τόπους «πολυκαταστήματα για σεξουαλικούς διαφθορείς».

Επίσης, οι φιλίες στο Ιντερνέτ τείνουν να είναι επιφανειακές. Στις ιστοσελίδες τους, μερικοί νεαροί παρουσιάζουν αρκετές διαδικτυακές επαφές—άτομα τα οποία δεν έχουν συναντήσει ποτέ προσωπικά—απλώς για να φαίνονται δημοφιλείς σε άλλους οι οποίοι επισκέπτονται τον τόπο τους. Στο βιβλίο της Η Γενιά του Διαδικτυακού MySpace (Generation MySpace), η Κάντις Κέλσι γράφει ότι στην πραγματικότητα «η αποτίμηση της κοινωνικής αξίας κάποιου—της “μετοχής” του—γίνεται απλώς και μόνο με βάση το πόσοι άλλοι τον συμπαθούν», και προσθέτει: «Αυτή η μορφή σχέσεων σαν να είναι χρηματιστηριακές συναλλαγές υποβιβάζει τα παιδιά μας σε μη ανθρώπινες οντότητες και ασκεί πάνω τους υπέρμετρη πίεση προκειμένου να παρουσιάσουν τον εαυτό τους με οποιονδήποτε τρόπο θα τους εξασφαλίσει περισσότερους φίλους». Γι’ αυτό, το βιβλίο Μα Τι Κάνουν Τέλος Πάντων τα Παιδιά σας στο Διαδίκτυο; θέτει μια βάσιμη ερώτηση: «Πώς θα εξηγήσετε στα παιδιά ότι πρέπει να εκδηλώνουν συμπόνια και κατανόηση όταν ο κόσμος των κομπιούτερ τούς δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζουν και να απορρίπτουν ανθρώπους τόσο εύκολα;»

Αυτά τα έξι παραδείγματα είναι μερικές μόνο από τις δραστηριότητες στο Ιντερνέτ που συναρπάζουν τους νέους σήμερα. Αν είστε γονέας, τι μπορείτε να κάνετε για να προστατέψετε τα παιδιά σας από τους κινδύνους του διαδικτύου;

***

Παιδιά στο Διαδίκτυο—Τι Μπορούν να Κάνουν οι Γονείς

ΠΟΙΑ κατάσταση θα σας ανησυχούσε περισσότερο ως γονέα—το να ξέρετε ότι ο γιος ή η κόρη σας είχε τα κλειδιά του αυτοκινήτου ή το να ξέρετε ότι είχε απεριόριστη πρόσβαση στο Ιντερνέτ; Και οι δύο δραστηριότητες περιλαμβάνουν κάποιον κίνδυνο. Επίσης, και οι δύο απαιτούν έναν βαθμό υπευθυνότητας. Οι γονείς δεν μπορούν να απαγορεύουν για πάντα στα παιδιά τους να οδηγούν, αλλά μπορούν να φροντίσουν ώστε τα παιδιά τους να λάβουν εκπαίδευση για να οδηγούν με ασφάλεια. Πολλοί γονείς ακολουθούν παρόμοια προσέγγιση αναφορικά με τη χρήση του Ιντερνέτ.

1. Οι γονείς των οποίων τα παιδιά έχουν πρόσβαση στο Ιντερνέτ πρέπει να γνωρίζουν τις βασικές λειτουργίες του Ιντερνέτ, καθώς και τι κάνουν τα παιδιά τους όταν στέλνουν άμεσα μηνύματα, επισκέπτονται ιστοσελίδες ή ασχολούνται με άλλες δραστηριότητες στο διαδίκτυο.

2. Κάποιοι παροχείς υπηρεσιών Ιντερνέτ, καθώς και ορισμένα λογισμικά, ίσως να προσφέρουν στους γονείς τη δυνατότητα άσκησης ελέγχου λειτουργώντας σαν “στηθαία” για να αποκλείουν τα ακατάλληλα αναδυόμενα παράθυρα και την πρόσβαση σε επιβλαβείς διαδικτυακούς τόπους. Μερικά προγράμματα μπορούν ακόμη και να παρεμποδίσουν τα παιδιά να αποκαλύψουν προσωπικές πληροφορίες, όπως το όνομα ή τη διεύθυνσή τους. Πρέπει να παραδεχτούμε, όμως, ότι τέτοια μέσα γονικού ελέγχου δεν είναι αλάνθαστα. Επίσης, πολλά μεγαλύτερα παιδιά που είναι επιδέξια στα κομπιούτερ μαθαίνουν πώς να τα παρακάμπτουν.

3. Η τοποθέτηση του κομπιούτερ σε κοινόχρηστο χώρο βοηθάει τους γονείς να παρακολουθούν τι κάνουν τα παιδιά τους στο διαδίκτυο και ίσως ωθήσει τα παιδιά να αποφεύγουν τους ανεπιθύμητους διαδικτυακούς τόπους.

4. Αποφασίστε πότε μπορούν τα παιδιά να χρησιμοποιούν το Ιντερνέτ, για πόση ώρα, καθώς και τι είδους διαδικτυακούς τόπους μπορούν ή δεν μπορούν να επισκέπτονται. Συζητήστε τις οδηγίες σας με τα παιδιά σας και βεβαιωθείτε ότι τις καταλαβαίνουν.Φυσικά, δεν μπορείτε να επιτηρείτε τα παιδιά σας όταν βρίσκονται εκτός σπιτιού. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να τους ενσταλάξετε κατάλληλες αξίες ώστε να παίρνουν σοφές αποφάσεις όταν δεν είστε παρόντες. Εξηγήστε ξεκάθαρα ποιες θα είναι οι συνέπειες αν δεν τηρηθούν οι κανόνες σας σχετικά με το Ιντερνέτ. Έπειτα, θέστε σε εφαρμογή αυτούς τους κανόνες.

5. Να παρατηρείτε πώς χρησιμοποιούν τα παιδιά σας το Ιντερνέτ, και μάλιστα να τα ενημερώσετε ότι θα το κάνετε αυτό τακτικά. Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί εισβολή στην προσωπική τους ζωή. Να θυμάστε ότι το Ιντερνέτ είναι δημόσιο μέσο έκφρασης ιδεών. συστήνει στους γονείς να έχουν πρόσβαση στους διαδικτυακούς λογαριασμούς των παιδιών τους και να ελέγχουν κατά καιρούς το ηλεκτρονικό τους ταχυδρομείο και τους διαδικτυακούς τόπους τους οποίους έχουν επισκεφτεί.

6. Η επιτήρηση και η παρακολούθηση φέρνουν αποτελέσματα μέχρις ενός σημείου. Οι αξίες τις οποίες διδάσκετε—και το παράδειγμα που θέτετε—θα κάνουν πολύ περισσότερα για την προστασία των παιδιών σας. Γι’ αυτό, να αφιερώνετε χρόνο για να συζητάτε με τα παιδιά σας τι μπορεί να συμβεί στο Ιντερνέτ. Η ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας με τα παιδιά σας αποτελεί την καλύτερη άμυνά σας απέναντι στους κινδύνους του διαδικτύου. Επίσης, τους εξηγούμε τι είναι πορνογραφία, γιατί πρέπει να την αποφεύγουν και γιατί δεν πρέπει ποτέ να επικοινωνούν με αγνώστους».

Μπορείτε να Προστατέψετε τα Παιδιά Σας

Η προστασία των παιδιών σας από τους κινδύνους του διαδικτύου απαιτεί προσπάθεια, οι δε τρόποι ηλεκτρονικής πρόσβασης στα μέσα επικοινωνίας μεταβάλλονται συνεχώς. Οι νέες τεχνολογίες μπορεί να συνεπάγονται μοναδικά πλεονεκτήματα και πρωτόγνωρους κινδύνους για τα παιδιά. Πώς μπορούν οι γονείς να προετοιμάσουν τα παιδιά τους για τους μελλοντικούς κινδύνους; «Η σοφία είναι για προστασία, Βοηθήστε τα παιδιά σας να γίνουν σοφά. Επίσης, βοηθήστε τα να καταλάβουν πώς μπορούν να αποφεύγουν τους κινδύνους στο διαδίκτυο και να χρησιμοποιούν το Ιντερνέτ υπεύθυνα. Με αυτόν τον τρόπο, το Ιντερνέτ μπορεί να γίνει εργαλείο το οποίο δεν θα απειλεί την ασφάλεια των παιδιών σας.